پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات (مرکز تحقیقات مخابرات) ایران با 50 سال فعالیت تخصصی مستمر در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، یکی از قدیمی‌ترین نهادهای پژوهشی در حوزه فاوا و مغز متفکر و مشاور مادر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به شمار می‌رود. این مرکز در سال ۱۳۴۹ با امضای تفاهم نامه ای بین ایران و ژاپن تاسیس شد . این پژوهشگاه در سال ۱۳۸۴ به موسسه تحقیقات ارتباطات و فناوری اطلاعات و در سال ۱۳۹۱ از موسسه به پژوهشگاه ارتقا یافت.

پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در راستای اجرای وظایف مندرج در اساسنامه پژوهشگاه، پیشبرد اهداف توسعه حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در اسناد بالادستی و برنامه های کلان کشور و به پشتوانه ظرفیت های پایدار دانش و پژوهش، شبکه سازی علمی و زیرساخت های تخصصی در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات،ماموریت های زیر را دنبال می کند:

- توسعه فناوری و راهبری تجاری سازی

- مشاوره تخصصی به زیست بوم ICT کشور

- دیده بانی، آینده نگری و پژوهش مسئولانه

- ارتقا مهارت های دیجیتال و توسعه شبکه دانش

پژوهشگاه در راستای اجرای ماموریت ها و وظایف محوله از سه پژوهشکده «فناوری اطلاعات»، «فناوری ارتباطات» و «امنیت فناوری ارتباطات و اطلاعات» و سه مرکز «نوآوری و توسعه هوش مصنوعی»، «آموزش مهارت های تحول دیجیتال» و «مطالعات راهبردی و اقتصاد دیجیتال» تشکیل شده‌است.

پژوهشکده فناوری ارتباطات با شاکله اصلی مرکز تحقیقات مخابرات ایران و با ادغام بخش های شبکه و انتقال تشکیل شده است که رسالت توسعه و گسترش پژوهش، ارتقاء فعالیتهای پژوهشی، ارایه خدمات مشاوره‌ای، اجرای طرحهای پژوهشی و بومی‌سازی فناوری در زمینه‌ شبکه‌های ارتباطی را بر عهده دارد. این پژوهشکده از پنج گروه پژوهشی در حوزه فناوری‌های ارتباطات و شبکه و یک اداره آزمایشگاه تشکیل یافته است.

پژوهشكده فناوری اطلاعات، وظیفه شناخت و آینده پژوهی سیاستها و نیازمندیهای کشور، اجرای پروژه ¬ها و مدیریت تحقیق و توسعه در سطوح بنیادی، راهبردی و كاربردی، ارائه خدمات فنی و مشاوره‌ای در موضوعات محوری براساس 4 گروه پژوهشی و همچنین ارائه خدمات آزمایشگاهی شامل خدمات تایید نمونه و ارزیابی نرم افزار در حوزه فناوری اطلاعات را برعهده دارد.

وظایف این پژوهشکده به صورت تخصصی، تحقیق و پژوهش در زمینه آخرین فناوری‌ها و خدمات امنیت فضای تبادل اطلاعات(افتا)، تدوین و ارائه انواع نظام‌های كلان مرتبط با حوزه افتا به مراجع ذیصلاح كشور، توسعه ظرفیت‌های ملی مورد نیاز افتا بخصوص در بخش نیروی انسانی و كمك به ارتقا سطح علمی كشور در تولید دانش و فناوری‌های افتا، كمك به تولید سامانه‌های كلیدی مورد نیاز كشور و انتقال دانش فنی و ارائه مشاوره‌های تخصصی و كلان به دستگاه‌های حاكمیتی و اجرایی بخصوص وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در گروه های مختلف پژوهشی پیگیری می شود.

مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه با هدف تمرکز در برنامه ریزی و اجرای امور پژوهشی حول محور هوش مصنوعی ایجاد شده است. ماموریت های اصلی این مرکز عبارتست از: توسعه تعاملات با صنایع، کسب و کارها، دانشگاه و پژوهشگاه ها و مراکز بین المللی جهت تعریف و اجرای پروژه های مشترک تحقیقی و کاربردی، تامین و ارائه زیرساختها و داده های مورد نیاز برای محققین و پژوهشگران،کسب وکارهای نوپا و بخش های مختلف صنعتی، کشاورزی و دولت الکترونیک.

مرکز مطالعات راهبردی و اقتصاد دیجیتال، با رویکرد ارائه مشاوره‌ راهبردی و کلان مبتنی بر پژوهش به نهادهای سیاست‌گذار بخش به‌ ویژه ستاد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با توسعه تعاملات فی‌ مابین مراکز علمی و پژوهشی، شرکت‌های دانش‌بنیان و نهادهای سیاست‌گذار بخشی و فرابخشی در سطوح ملی و بین المللی راه‌اندازی شده است.

مرکز آموزش مهارت‌های تحول دیجیتال، توانمندسازی منابع انسانی از مجرای ارتقای مهارت‌های تحول دیجیتال را با هدف‌گذاری پیرامون محورهای ذیل دنبال می‌نماید: شناسایی و ترویج مهارت‌های تحول دیجیتال، کمک به اثربخشی و کارآمدی نظام آموزش و پرورش و آموزش عالی کشور در توسعه دانش و مهارت، تحقق ارتباط سازنده صنعت و دانشگاه، ایجاد بستر مناسب جهت ارتقای مهارت‌های حرفه‌ای در کشور به ویژه در حوزه مهارت‌های تحول دیجیتال، تسهیل کارآفرینی و تکمیل چرخه تولید در کشور مبتنی بر نیازسنجی صنعت 

- آینده پژوهی و مطالعه روند جهانی در حوزه فاوا: با آینده ‌پژوهی در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در روند پیشرفت این حوزه، ایده هایی را استخراج میکنیم تا بتوانیم برای کمک به سیاست‌گذاری کلان کشور آن ها را ارائه دهیم.

- ارتباط و همکاری با دانشگاه ها، نخبگان و فعالان صنعت ICT

- توسعه آزمایشگاه های تخصصی در جهت تحقیق و پژوهش، تست و تایید نمونه و تجهیزات حوزه ICT

- برگزاری دوره هآی آموزشی در حوزه ICT

- فعالیت های پژوهشی در حوزه زیرساخت‌های شبکه‌های ارتباط رادیویی، ماهواره‌ای و نوری، دولت هوشمند، پلتفرم‌های خدمات داده، خدمات ابری و ... .

- راه اندازی مرکز نوآوری به منظور حمایت از نخبگان و جهت دهی فعالیت استارت آپ ها و شرکت های نوپا در حوزه ICT

- حمایت از دانشجویان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در قالب حمایت از رساله ها و پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات

- توسعه هوش مصنوعی در حوزه‌های مختلف 

عناوین برخی از طرح‌های کلان پژوهشگاه در سال های اخیر به شرح زیر می‌باشد. این طرح ها شامل اسناد راهبردی، نقشه راه توسعه فناوری های نوین و ایجاد نمونه اولیه محصولات و خدمات حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات است.

•طرح جویشگر بومی (دیدرس): مجموعه‌ای از ابزارها است که در قالب یک وبگاه امکان جستجو را به کاربران ارئه می‌دهد. این طرح در پژوهشگاه در حال تحقیق و توسعه در سطح کلان می‌باشد.

•طرح شبکه‌های نرم‌افزار محور: شبکه‌های نرم‌افزار محور به مفهوم جدایی سطح کنترل از سطح ارسال داده بوده و به‌عنوان بزرگترین تحول چهار دهه اخیر در معماری شبکه شناخته می‌شود. این طرح در پژوهشگاه جز طرح‌های در دست توسعه می‌باشد.

•طرح اینترنت اشیاء: اینترنت اشیاء به‌عنوان چهارمین انقلاب در صنعت توانمندسازی اشیاء می‌باشد. کار این طرح اتصال اشیاء به اینترنت و کنترل خودکار یا از راه دور آن‌ها است. این طرح در بیشتر پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌های سرتاسر جهان در حال توسعه است که پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز از این دسته مستثنی نبوده و در حال توسعه آن می‌باشد.

•طرح نسل پنجم شبکه موبایل: طرح نسل پنجم موبایل که طبق آمار منتشر شده قرار است از سال ۲۰۱۹ کار همگانی‌سازی آن در سطح جهان شروع شود، در پژوهشگاه تحت عنوان پروژه پنپا در حال مطالعه و بررسی می‌باشد.

•طرح کلان داده‌ها: کاری که در این طرح انجام می‌شود، بررسی و انجام پردازش بر روی حجم بالایی از اطلاعات و داده‌ها است که توسط ابزارهای متداول قابل پردازش نیستند.

•طرح رادیوی پرظرفیت: این طرح، ایجاد سامانه‌های رادیویی نقطه به نقطه است تا زمانی که شبکه‌های سلولی و فیبرهای نوری آن‌ها از کار بیفتند بتوان ارتباط با اینترنت را حفظ کرد. این طرح در پژوهشگاه بررسی و در حال توسعه می‌باشد.

•طرح ارتباطات کوانتمی نوری: این طرح جهت بررسی و پیاده‌سازی ذخیره اطلاعات در کامپیوترهای کوانتمی و استفاده از مخابره کوانتمی جهت ارسال داده‌ها است. این طرح نیز در پژوهشگاه در حال مطالعه می‌باشد.

•طرح جمع‌آوری و تحلیل ترافیکی داده‌ها در سطح وب و شبکه‌های اجتماعی: این طرح شامل بخش‌های جمع‌آوری و نگهداری داده‌های حجیم، تحلیل این داده‌ها با استفاده کاربردی و به‌جا از فناوری‌های هوش مصنوعی، یادگیری ماشین به روش‌های سنتی و عمیق، استفاده از علم آمار، مهندسی داده‌ها، کاوش داده‌ها و در نهایت مصورسازی نتایج تحلیل‌ها، به شیوه‌ توأمان پژوهش و توسعه می‌باش.  یکی از سامانه های حاصل این طرح این طرح، سامانه ذکاوت نام دارد که با تمرکز بر تحلیل محیط‌های تلگرام، اینستاگرام، توئیتر و دامنه‌های وب، علاقمندی‌ها و نیازهای مردم در شبکه‌های اجتماعی را می‌سنجد

فهرستی از دستاوردهای کاربردی پژوهشگاه در بخش های مختلف پژوهشی به شرح زیر می باشد. برخی از این محصولات در چرخه تجاری سازی نیز وارد شده اند:

•سامانه هوشمند تحلیل ذائقه کاربران و ترافیک (ذکاوت)

•سامانه انتقال نوری DWDM چهل کاناله

•تقویت کننده SSPA با توان خروجی صد وات در باند Ku

•نمونه فضایی مالتی پلکسر و دی مالتی پلکسر باند Ku

•پایانه های زمینی رله تلفنی ماهواره ناهید 2

•ابررایانه سیمرغ

•سامانه بومی مرکز عملیات امنیت شبکه

•سامانه بومی هوش تهدیدات سایبری

•سیستم عامل بومی سرور و مجازی سازی زمین

•نرم افزار بومی ارزیابی امنیت سایبری (پدسا)

•آنتن ماهواره در مدار راهبردی GEO

•سامانه ضدبدافزار بومی پادویش

•موتور بومی ترجمه ماشینی هوشمند ترگمان

•سامانه شبکه خودسازمانده مبتنی بر هوش مصنوعی

•ترانسپوندر باند پهن Ku برای ماهواره GEO